Chính trị toàn cầu 2025 được định hình bởi sự phân mảnh thương mại, chiến tranh kéo dài và bất ổn nội bộ. Mỹ dưới thời Tổng thống Trump thứ hai đẩy mạnh chính sách "America First" với thuế quan lên đến 20-46% đối với các đối tác thương mại lớn, bao gồm Việt Nam, nhằm giảm thâm hụt thương mại. Căng thẳng Mỹ-Trung leo thang, với các biện pháp chống chuyển tải hàng hóa Trung Quốc qua Việt Nam, đe dọa chuỗi cung ứng. Chiến tranh Nga-Ukraine kéo dài gây gián đoạn năng lượng và hàng hóa, trong khi xung đột Trung Đông đẩy giá dầu lên 10-15%, ảnh hưởng đến lạm phát toàn cầu. Châu Âu, với các cuộc bầu cử và cải cách thương mại, mang lại cơ hội nhưng cũng tăng rủi ro từ suy thoái.
Đối với Việt Nam, xuất khẩu chiếm 100% GDP khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương. Thặng dư thương mại với Mỹ đạt kỷ lục 123,5 tỷ USD năm 2024, nhưng thuế quan mới có thể làm giảm 1,2% tăng trưởng GDP theo OCBC Bank. Tuy nhiên, sự đa dạng hóa đối tác như EVFTA với EU mang lại bù đắp, với kim ngạch thương mại EU-Việt Nam đạt 68 tỷ EUR năm 2024.
Chính sách thuế quan của Trump là "cú sốc kép" lớn nhất. Mỹ áp thuế 20% lên hàng Việt Nam và 40% lên hàng chuyển tải từ Trung Quốc, nhắm vào các ngành điện tử, dệt may – chiếm 40% xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ. Theo IMF, kịch bản xấu có thể làm GDP Việt Nam giảm xuống 5,4%. Việt Nam, từng hưởng lợi từ "China Plus One", nay đối mặt rủi ro bị cáo buộc lẩn tránh thuế, dẫn đến FDI giảm 10-15% từ các tập đoàn như Nike hay Intel.
Chiến tranh kéo dài gây thiếu hụt phân bón, lúa mì và năng lượng, đẩy giá thực phẩm toàn cầu lên 5-7%. Việt Nam nhập khẩu 10% phân bón từ Nga-Ukraine, dẫn đến chi phí sản xuất nông nghiệp tăng 15%, ảnh hưởng đến xuất khẩu gạo và cà phê. Ngoài ra, phụ thuộc vũ khí Nga (84% nhập khẩu) khiến Việt Nam phải đa dạng hóa nguồn cung, tăng chi phí quốc phòng 20%. Tuy nhiên, "ngoại giao tre" giúp Việt Nam cân bằng, tăng giao lưu với Ukraine qua các cuộc gặp cấp cao năm 2025.
Xung đột Israel-Iran leo thang đẩy giá dầu Brent lên 90-100 USD/thùng, tăng lạm phát Việt Nam lên 3,9% theo ADB. Là nước nhập khẩu ròng dầu mỏ, Việt Nam chịu áp lực chi phí logistics và sản xuất tăng 8-10%. Tuy nhiên, cơ hội xuất khẩu nông sản sang Trung Đông tăng nhờ nhu cầu thay thế từ Ukraine.
EU đối mặt bầu cử và suy thoái, nhưng EVFTA (hiệu lực từ 2020) loại bỏ 99% thuế quan, thúc đẩy xuất khẩu Việt Nam tăng 42,7% đến 2025. Các chuyến thăm của Ursula von der Leyen nhấn mạnh hợp tác khoáng sản chiến lược, giúp Việt Nam đa dạng hóa khỏi Mỹ-Trung. Tuy nhiên, các khiếu nại nhân quyền có thể dẫn đến đình chỉ EVFTA nếu Việt Nam không cải thiện lao động và môi trường.
Rủi ro chính:
Cơ hội nổi bật:
Dưới đây là bảng tóm tắt tác động dự báo:
| Yếu Tố Chính Trị | Tác Động Đến GDP Việt Nam (%) | Ngành Ảnh Hưởng Chính | Cơ Hội Bù Đắp |
|---|---|---|---|
| Thuế Quan Mỹ-Trung | -1,2 đến -2,0 | Điện tử, Dệt may | EVFTA, CPTPP |
| Chiến Tranh Nga-Ukraine | -0,5 đến -1,0 | Nông nghiệp, Năng lượng | Đa dạng hóa nguồn cung |
| Xung Đột Trung Đông | -0,8 đến -1,5 | Sản xuất, Logistics | Xuất khẩu nông sản |
| Chính Trị EU | +0,5 đến +1,0 | Khoáng sản, Công nghệ | Hợp tác đầu tư |
Để giảm thiểu rủi ro, Chính phủ cần:
Tình hình chính trị thế giới 2025 mang đến thách thức lớn cho kinh tế Việt Nam, nhưng cũng mở ra cơ hội khẳng định vị thế qua ngoại giao khôn khéo và cải cách nội lực. Với tăng trưởng dự kiến 6-7%, Việt Nam vẫn là điểm sáng Đông Nam Á nếu chủ động đa dạng hóa và thích ứng. Doanh nghiệp cần theo dõi sát sao diễn biến từ Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương để điều chỉnh chiến lược. Hãy chia sẻ quan điểm của bạn về cách Việt Nam vượt qua "cơn bão địa chính trị" này trong phần bình luận!
(Nguồn tham khảo: IMF, ADB, World Bank, Reuters, Euronews. Bài viết chỉ mang tính dự báo, không phải lời khuyên đầu tư. Dữ liệu cập nhật đến tháng 10/2025.)